Menopauzeconsulente Leen Steyaert: “Vervangt soja vrouwelijke hormonen, oestrogenen?”

Menopauzeconsulente Leen Steyaert

Wifty’s menopauzeconsulente & nutritioniste Leen Steyaert: “Het wetenschappelijk onderzoek over de consumptie van soja is zeer tegenstrijdig. Soja is zeker geen ideaal voedingsmiddel. Ik raad aan het slechts met mate te eten en voorzichtig te zijn met supplementen van isoflavonen.”

Soja of sonee?

Deze woorden vind ik heel grappig maar geven wel de contradictie die er heerst rond sojaproducten en hun derivaten. We lezen zoveel tegenstrijdige verhalen en vrouwen vragen zich daarom af of soja wel goed is. Werkt het tegen opvliegers, nachtelijk transpireren en andere menopauzeverschijnselen? Is soja een goede zuivelvervanger ook voor kleine kindjes.

Vervangt soja vrouwelijke hormonen, oestrogenen?

Het sojaverhaal vindt zijn ontstaan in het feit dat borstkanker en opvliegers in Azië veel minder voorkomen dan in het westen en zelfs zeldzaam zijn. Soja werd zeer lang ‘gepromoot’ als een uitstekend natuurlijk middel tegen opvliegers en als een gezond voedingsmiddel dat kan ingezet worden als preventiemiddel tegen borstkanker. De heilzaamheid van soja is echter onderhevig aan wisselende visies in de wetenschappelijke onderzoeken.

Met andere woorden: voor de een is soja het ultieme wondermiddel om de menopauze klachtenvrij door te komen, voor de ander is het gebruik van soja niet ongevaarlijk. Het is als het ware een mes dat aan twee kanten snijdt. De soja-lobby wil doen geloven dat soja het hoofdbestanddeel vormt van het Aziatische dieet. Een van de vaste ‘argumenten’ die steeds naar voor worden gehaald is dat er in Japan zelfs geen woord bestaat voor ‘opvliegers’ om de eenvoudige reden dat  Japanse vrouwen hier geen last van ondervinden. De waarheid is dat sojaplanten al duizenden jaren in Azië worden gebruikt om de landbouwgrond te verrijken (als meststof dus). In het oosten worden wel meer gefermenteerde sojaproducten geconsumeerd dan in het westen, maar ze worden zeker niet massaal geconsumeerd. 

We moeten onderscheid maken tussen soja als voedingsmiddel en soja als voedingssupplement en we moeten onderscheid maken tussen fyto-oestrogenen en soja dat ook fyto-oestrogeen bevat.

Een woordje uitleg over de verzamelnaam fyto-oestrogenen.

Fyto-oestrogenen zijn geen hormonen terwijl de letterlijke vertaling wel plantoestrogeen is. Ze bootsen wel de wérking van deze hormonen na, beter gezegd, het zijn modulators.

Receptoren kan je vergelijken met uiterst kleine sleutelgaatjes op lichaamscellen. Oestrogenen en fyto-oestrogenen passen in deze sleutelgaatjes  zoals minuscule sleuteltjes en krijgen zo toegang tot de lichaamscellen om hun werk te doen. Het belang van fyto-oestrogeen is  dat ze regulerend kunnen werken. Dit betekent dat als je niveau van oestrogeen te laag is in je lichaam ze een oestrogeen effect hebben en als het niveau te hoog is dan blokkeren ze juist de oestrogeenreceptoren waardoor je eigen oestrogenen in je lichaam geen toegang meer hebben tot je lichaamscellen. Deze fyto- oestrogenen zorgen dus voor een balans in je lichaam 

Je hebt verschillende soorten fyto- oestrogenen:

Isoflavonen

Zij zitten in peulvruchten  zoals linzen, kikkererwten, bonen, soja, uien, appelen, rode wijn. Isoflavonen remmen opvliegers en nachtelijk zweten en daar zie je de link tussen soja en opvliegers. 

Lignanen

Zij zitten in pitten, bessen, groene thee, zaden, salie(thee) en de meeste groenten. 

Coumestanen

Zij zitten in kiemen, alfalfa, tuinkers en olijven.

Isoflavonen hebben  een gunstig effect op de gezondheid en bieden ook een bescherming tegen de slechte xeno-oestrogenen uit ons milieu. Dit zijn kunstmatige oestrogenen die de werking van ons lichaamseigen oestrogeen nabootsen en zich ook op diezelfde receptoren kunnen zetten en in het lichaam terecht komt via enerzijds de voeding door bestrijdingsmiddelen, plastics van waterflessen en anderzijds uit cosmetica, wasmiddelen en drinkwater.

Je kan jezelf beschermen door veel  fyto-oestrogenen uit planten te eten. 

Eten we dus beter ook veel soja? 

Soja bevat isoflavonen dat is positief maar net zoals erwten en bonen en pinda’s is soja ook een peulvrucht en peulvruchten bevatten fytinezuur dat een groot nadeel heeft. Het belet de opname uit de darmen van essentiële mineralen zoals calcium, magnesium en ijzer, koper en zink. Eet je dagelijks soja dan kan je al snel een tekort krijgen aan deze mineralen en zeker voor vrouwen in de menopauze is het roven van mineralen uit het lichaam een belangrijke risicofactor voor botontkalking.

Als je schuim in je pan ziet staan bij het koken van soja dan weet je nu dat dit saponinen zijn. Saponinen worden veel in shampoos gebruikt  als schuimmiddel.  Eet je veel saponines, bijvoorbeeld uit soja, dan tast dit het slijmvlies van je darm aan en dat geeft gezondheidsproblemen. 

Mensen met gevoelige darmen moeten daar dubbel zoveel op letten. 

Ook kan soja een schadelijke werking op je schildklier hebben, het voert jodium af en bindt het schildklierhormoon zodat de werking van je schildklier sterk kan verminderen. Pas dus zeker op met dagelijks sojamelk in de papfles van je baby te doen. In de literatuur is er zelfs borstvorming door sojaproduct bij baby’s beschreven.

Bijna alle soja producten zijn genetisch gemodificeerd dus gemanipuleerd. Wat dit op termijn in ons lichaam allemaal kan veroorzaken is nog zozeer de vraag.

De meeste mensen gebruiken soja producten als soja melk, sojaroom en sojapudding. Deze producten hebben niets met melk en ook niets met de eventuele heilzame werking van soja te maken. Deze producten worden gemaakt van een gekookt mengsel van sojabonen en water waaraan smaakstoffen worden toegevoegd. Omdat sojamelk niet gefermenteerd is heb je veel kans om spijsverteringsproblemen te krijgen zoals winderigheid , opgeblazen gevoel, boertjes laten en onwelriekende adem. Ook sojayoghurt wordt gemaakt van sojamelk waaraan verdikkingsmiddelen en suiker zijn toegevoegd. 

Deze yoghurt heeft niets te maken met de levende yoghurt die wel op basis van gistingsprocessen is verkregen. Volgens de regels mag men dit soort drankjes zelfs geen yoghurt noemen.

Aziaten hebben een manier gevonden om de sojaboon te laten gisten en fermenteren en op zo’n manier te bereiden dat de moeilijk te verteren elementen erin worden geneutraliseerd. Hierdoor is het gebruik van producten als miso, tamari, tempeh en natto wél heilzaam. Tofu is een stremsel van gekookte sojabonen. Het is het enige ongefermenteerde sojaproduct dat in Azië wordt gebruikt. Dat voeding die rijk is aan soja het aantal opvliegers tijdens de menopauze drastisch kan helpen verlagen, is wel bewezen. Uiteraard geldt dit enkel als je werkzame gefermenteerde soja extracten eet, die 35-100 milligram isoflavonen (soort fyto-oestrogeen) bevatten. Als je meer dan 100 gram sojaproduct eet, heb je al veel meer dan de maximum toegelaten dosis isoflavonen binnen en dit kan de balans in het uiterst gevoelige hormonale systeem van de vrouw in de menopauze uit evenwicht brengen.

Oncologen raden soja voor vrouwen met een geschiedenis van borstkanker af omdat er aanduidingen zijn dat de isoflavonen in soja de kankergroei op termijn zou kunnen stimuleren. Enerzijds zijn er aanwijzingen dat de isoflavonen uit soja borstkanker kunnen afremmen, maar bij vrouwen die gevoelig zijn voor borstkanker, hebben ze precies het tegenovergestelde effect. Over het gebruik van isoflavonen uit soja bestaat er in wetenschappelijke kringen heel wat onzekerheid. Soja-isoflavonen (vooral genisteïne) zijn enerzijds krachtige antioxidanten die de progressie of het herval van borstkanker helpen voorkomen, maar anderzijds is het nog niet volledig uitgemaakt of ze nu wel of niet een stimulerend effect hebben op oestrogeenafhankelijke kankercellen. 

Het wetenschappelijk onderzoek over de consumptie van soja is zeer tegenstrijdig. Soja is zeker geen ideaal voedingsmiddel. Ik raad aan het slechts met mate te eten en voorzichtig te zijn met supplementen van isoflavonen. Beperk de consumptie van soja tot tweemaal per week. Het is niet bewezen dat soja beschermt tegen borstkanker en als je borstkanker hebt of  hebt gehad, is het consumeren ervan zelfs af te raden. 

Neem steeds een darmflora preparaat als je een supplement van isoflavonen gebruikt.

Leen Steyaert schreef een boek vol voedingtips, energieoefeningen en alles wat je moet weten over de menopauze: Stralend door de menopauze– Standaard Uitgeverij.