STEFMINTIENS

Stef Mintiens

 

Stef Mintiens is natuurarts en ijvert al meer dan 25 jaar voor een gezonde voeding en levensstijl. Hij kijkt met een basic gezond verstand naar de verhalen die over gezondheid & voeding de ronde doen en haalt ze door een sceptische mangel om over te houden waar het écht om gaat. Over deze gezonde levensvisie verschijnt zijn boek deze zomer.

Een kleine 30 jaar geleden werkte ik een tijdje in Mombasa, Kenia. Het paradijselijke beeld dat we van Africa hebben werd er nog versterkt door de aanwezigheid van een mango – en een papayaboom in de tuin.

Ontbijt betekende een trap tegen de stam van de boom geven en proberen de vallende vruchten op te vangen voor ze de grond raakten. De smaak van een in de tropische zon gerijpte mango of papaya vergeet je nooit. Maar naast hun heerlijke smaak zijn het ook bommen van vitaminen en enzymen.

Groot is de teleurstelling als je hier in een lokale supermarkt een mango of papaya koopt en je komt thuis met een zuur en rubberhard produkt. Eigenlijk kan je net zo goed een stuk binnenband van een fiets eten. Maar ook de appels en peren, de bananen en appelsienen zijn zuur en hard. Eén auteur noemt hard, onrijp fruit zoals we het vaak voorgeschoteld krijgen “enkel geschikt om nagels mee in de muur te kloppen”. 

Waarom worden ze zuur en onrijp geplukt en dan verkocht? Om ze langer te kunnen bewaren. Waarom legden onze grootmoeder augurken en uien in in zuur? Omdat ze langer bewaren…

Van onze zintuigen gebruiken we vandaag de dag enkel nog onze ogen om voedsel te kiezen. En dan meestal nog niet eens van het voedsel zelf maar van de verpakking. We kopen een tetrabrik met een foto van heerlijk rijpe appelsienen en we geloven dat het sap van deze appelsienen ook in de verpakking zal zitten.

Hahahahaha! Daar bent U lelijk bij de neus genomen!

Maar zelfs met dingen die niet verpakt zijn gebruiken we onze zintuigen niet meer. Hoe lang is het geleden dat U nog eens aan een tomaat heeft geroken voor U ze in uw winkelmandje legde? De teleurstelling zou groot zijn, want onrijpe tomaten ruiken nog niet of nauwelijks naar tomaat.

Kent U de geur nog van een rijpe tomaat? 

Tomaten waren oorspronkelijk geel.

Maar hoe zit dat nu met dat onrijp fruit? Is het nu ongezond of niet? 

In het algemeen kunnen we stellen dat het eten van onrijpe vruchten of groenten zeer belastend is voor je spijsverteringssysteem. Niet alleen omwille van de zuren, maar ook omdat de aanwezige vezels veel harder zijn en slecht verteren. Er zijn een paar uitzonderingssituaties waarbij het kortstondig gebruiken van deze fruitzuren aan te raden is.

Maar daar zijn de belangrijke woorden: “kortstondig” en “uitzondering” .

Dus zeker niet dag in dag uit. 

Het is me wat, die vruchten, die slechts een hele korte tijd echt optimaal geschikt zijn voor de consumptie. Ze zien er dan heerlijk en opvallend uit, ruiken, zelfs voor ons ongeoefend reukorgaan op hele grote afstand. Biologen zeggen dan dat de vruchten op die manier vragen om door dieren opgegeten te worden, inclusief de zaden, die niet verteren, maar met de uitwerpselen nadien verspreid worden zodat de  plantensoort zich kan verspreiden en in stand houden.

Goed gedaan toch, van de natuur?

Maar na een bepaalde periode, als de vruchten niet gegeten zijn, loopt het “vruchtbare seizoen” van de zaden ten einde en gaat de vrucht rotten, uiteenvallen en zo de mineralen waaruit ze is opgebouwd terug geven aan de bodem. Energiebewust toch, van de natuur?

Dus de plant wil vermijden dat de zaden te vroeg verspreid worden en zorgt er voor dat in die periode de vruchten onaantrekkelijk en zelfs giftig zijn, door een hogere concentratie aan toxinen. Denken we hierbij vooral aan de aardappel, abrikozen, amanelen, cashewappels en bananen.

Rijp versus onrijp.

Inderdaad: Een banaan is rijp als ze aan de struik hangt (bananen groeien niet aan bomen) en ze kleine bruine vlekjes vertoont. Dus … net op het moment dat wij vinden dat ze er onappetijtelijk gaan uit zien.

We hebben ook niet graag rijpe bananen in onze fruitmand , want die trekken de fruitvliegjes aan… Fruitvliegjes die in de natuur dan weer een lokmiddel zijn voor vogels die de zaden van de banaan op pikken enzovoort.

Wetenschappers hebben het fenomeen van de rijping van fruit al decennialang goed begrepen. Het rijpingsproces heet in vaktermen “ethylatie”: met behulp van ethyleen als gas en de hydrolasen als enzymen wordt de vrucht pH neutraal, rijker aan suikers en aromatischer omdat de lange ketenmoleculen worden afgebroken tot kortere, meer vluchtige. De afbraak van chlorophyll verandert de kleur van het fruit van groen naar een veelheid aan “rijpe” kleuren. 

Rijp fruit geeft op zijn beurt weer ethyleen vrij zodat het fruit in de omgeving ook rijpt. Het ethyleen zorgt ook dat de houvast aan de plant minder sterk wordt zodat de vruchten uiteindelijk afvalt. Dus het ethyleen zorgt dat de vrucht zich van groen verandert naar kleurrijk en aantrekkelijk, van hard naar zacht, van melig en droog naar sappig, van zuur naar zoet, van geurloos naar heerlijk ruikend. Wonderlijk en geweldig!

In de grootschalige voedingsdistributie wordt fruit dus lang voor de natuurlijke rijpheid geplukt om een langdurig bewaren en makkelijker transporteren en stockeren mogelijk te maken. Want dank zij het begrijpen van het systeem van de ethylatie kan men vruchten nadien, indien gewenst kunstmatig laten rijpen.

Tijdens het transport en de opslag worden de vruchten bewaard in een ruimte gevuld met stikstofgas. Dit gas zorgt ervoor dat de zuurstof verdreven is en dat er dus geen oxidatiereacties kunnen plaatsvinden.

Als het tijd is om de vruchten te verkopen gaat men de ruimte “ethyleren” om zo het rijpingsproces op te starten. Je kan dit proces trouwens makkelijk nabootsen in je keuken: rijpe bananen of gekwetste vruchten geven grote hoeveelheden ethyleen vrij. Dus steek een paar onrijpe appels in een zak samen met een banaan of een geblutste appel en je zal zien dan op één of twee dagen tijd alles “gerijpt” is (één rotte appel tast de hele lading aan :-).

Maar laat dat duidelijk zijn: het is een kunstmatig nabootsen van een rijpingsproces dat alleen maar de schijn heeft van het natuurlijke rijpen van een vrucht door het zonlicht aan de takken van de boom of struik. Het is alsof je een jongetje van 11 een maatpak zou aantrekken en dan zeggen dat hij vanaf nu volwassen is: hij heeft 10 tenen, 1 neus en 10 vingers en in zijn maatpak zie hij er volwassen en matuur uit, maar hij IS het niet!

Het kunstmatig “rijpen” van fruit is zoals het koken van onrijp fruit om er bijvoorbeeld confituur van te maken: het maakt het minder zuur, de vezels minder hard en iets beter verteerbaar, maar het fruit is niet echt rijp. Het eten van onrijp fruit is een beetje als het gebruiken van industrieel bewerkt voedsel: je houdt je lichaam voor de gek. Dat “denkt” namelijk bij het eten van een appel dat het een rijpe appel onder de kiezen krijgt, met daarin alle vitamientjes en voedingsstoffen, maar in realiteit ontbreken heel wat factoren zodat je lichaam letterlijk op zijn honger blijft zitten en je zin om te eten blijft, waardoor je veel te veel gaat eten en aldus teveel koolhydraten en zuren zal opnemen.

Van het eten van onrijp fruit krijg je verkrampingen en constipatie. Het is nog te vroeg om het reeds met zekerheid te kunnen stellen, maar er wordt meer en meer geopperd dat de chronische spierverkrampingen zoals we die zien in fibromyalgie gerelateerd zijn aan het voortdurend gebruiken van te zuur voedsel.

Er wordt vaak ten onrechte beweerd dat het ongezond zou zijn om veel fruit te eten omwille van de fruitzuren en de verzuring, maar nu U deze tekst gelezen heeft kent U de nuance: het verschil zit hem in het eten van rijp of onrijp (en kunstmatig gerijpt) fruit.

Ten slotte nog dit: In de natuurgeneeskunde worden onrijpe vruchten gebruikt in de behandeling van bepaalde problemen: groene papaya’s bijvoorbeeld om trage spijsvertering te bevorderen, onrijpe bananen tegen buikloop, groene mango’s bij galstenen, onrijpe abrikozen of amandelen worden gebruikt bij het bestrijden van bepaalde tumoren. Maar deze toepassingen zijn heel beperkt in de tijd en voor welbepaalde doelen. Deze gezondheidstoepassingen zijn in geen geval een argument voor het eten van onrijpe vruchten, want dat is in the long run altijd ongezond voor je.

Conclusie: Eet fruit dat rijp van de bomen of struiken is geplukt, dus in het seizoen van de bewuste vrucht. Onrijp fruit of kunstmatig gerijpt fruit maakt je ziek. Behoudens enkele uitzonderingen kan je rijpe vruchten bewaren onder de 3°C omdat dan de enzymatische processen stilvallen.

“Slim zijn” is wanneer je weet dat een tomaat eigenlijk fruit is.  “Wijs zijn” is als je geen tomaten in fruitsla doet.

Heb je vragen voor Stef Mintiens? Stuur ze naar wifty@wifty.be

Check ook: www.herbatheekgent.be